Şarbon Nedir?
Şarbon (Anthrax), Bacillus anthracis adlı bakteri nedeniyle oluşan, nadir ancak ciddi seyreden zoonotik (hayvandan insana bulaşan) bir enfeksiyon hastalığıdır. Genellikle otçul hayvanlarda görülür; insanlara doğrudan temas, solunum ya da kontamine et ürünlerinin tüketimiyle bulaşabilir. Tarım ve hayvancılıkla uğraşan bireyler, veterinerler ve kasaplar risk altındadır.
Şarbon Türleri ve Belirtileri
Şarbon hastalığı, bulaşma yoluna göre üç ana şekilde sınıflandırılır:
-
Deri Şarbonu: En yaygın formudur. Bakterinin ciltteki küçük kesik veya yaralardan girmesiyle oluşur.
-
Kaşıntılı kırmızı bir leke
-
Ardından gelişen siyah merkezli yara (karbunkül)
-
Hafif ateş, halsizlik
-
-
Akciğer (İnhalasyon) Şarbonu: En tehlikeli formdur. Kontamine sporların solunmasıyla oluşur.
-
Grip benzeri belirtiler: Ateş, öksürük, göğüs ağrısı
-
Hızlı ilerleyen solunum sıkıntısı ve şok
-
-
Gastrointestinal Şarbon: Kontamine et tüketimiyle bulaşır.
-
Şiddetli karın ağrısı, kusma, kanlı ishal
-
Bulantı, iştahsızlık, ateş
-
Şarbon Nasıl Bulaşır?
-
Şarbon sporları toprakta yıllarca canlı kalabilir. Bu nedenle hayvanların bulaş riski yüksektir.
-
Deri yoluyla (hayvan derisi, yün veya et teması)
-
Solunum yoluyla (spor içeren tozların solunması)
-
Sindirim yoluyla (pişmemiş veya iyi temizlenmemiş et ürünleri)
İnsandan insana bulaşma çok nadirdir.
Şarbonun Tanı ve Tedavisi
Tanı genellikle hastanın öyküsü, belirtileri ve laboratuvar testleriyle konur:
-
Kan kültürü
-
Yaradan alınan örnekle bakteri tespiti
-
Görüntüleme yöntemleri (akciğer şarbonunda)
Tedavi genellikle antibiyotiklerle yapılır. Erken dönemde başlanan penisilin, siprofloksasin ve doksisiklin gibi antibiyotikler hayat kurtarıcıdır. Akciğer şarbonu durumlarında yoğun bakım ve destek tedavileri gerekebilir.
Şarbondan Korunma Yolları
-
Hayvan aşılamalarının düzenli yapılması
-
Çiğ veya iyi pişmemiş et tüketiminden kaçınma
-
Riskli iş alanlarında koruyucu ekipman kullanımı
-
Şüpheli hayvan ölümleriyle temastan kaçınılması
Şarbon Aşısı Var mı?
Evet. Şarbon aşısı özellikle risk grubu mesleklerde çalışanlara uygulanabilir. Genel nüfusa rutin olarak önerilmez.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
-
Hayvan teması sonrası şüpheli yara gelişimi
-
Belirtilerle birlikte riskli gıda tüketimi öyküsü
-
Yüksek ateş, solunum zorluğu ve yaygın halsizlik
Bu belirtilerle karşılaşıldığında hızlıca bir sağlık kurumuna başvurmak ve DoktorNow üzerinden hekim görüşü almak büyük önem taşır.